De nieuwe WRR-verkenning Met de mondiale demografie mee laat zien dat de wereld een tijdperk ingaat waarin het aantal potentiële werkenden structureel afneemt. Voor Nederland, en zeker voor Noord-Nederland, betekent dit dat economische ontwikkeling niet langer kan leunen op groei van de beroepsbevolking. Productiviteit wordt de bepalende factor voor toekomstig verdienvermogen.

Noord-Nederland staat hierin op een tweesprong. De regionale arbeidsmarkt is al jaren krap, met tekorten in techniek, zorg, hightech en energie. Tegelijkertijd laat de WRR zien dat landen waar Nederland nu vaak internationaal talent vandaan haalt, zelf te maken krijgen met vergrijzing of snelle economische groei. Dat maakt arbeidsmigratie competitiever en minder voorspelbaar. De regio moet zich daarom voorbereiden op een scenario waarin structureel minder mensen beschikbaar zijn.

Druk op de arbeidsmarkt vraagt om nieuwe strategie

De WRR adviseert om drie sporen te combineren:

1. het beter benutten van binnenlands arbeidspotentieel,

2. het gerichter aantrekken van internationaal talent

3. en het versterken van productiviteitsgroei.

Voor het Noorden betekent dit onder meer: investeren in scholing, regionale talentprogramma’s, betere loopbaanpaden en een aantrekkelijker woon-werkprofiel. Werkgevers en onderwijsinstellingen spelen hierin een sleutelrol, zeker nu de mismatch tussen vraag en aanbod in meerdere sectoren toeneemt.

Productiviteit als motor van groei

Omdat de arbeidsmarkt structureel krimpt, wordt productiviteit de motor van economische ontwikkeling. Dat betekent: technologie sneller adopteren, processen slimmer organiseren en innovatie breed toepassen binnen bedrijven. Juist hier heeft Noord-Nederland kansen. Hightechclusters zoals het Innovatiecluster Drachten, digitaliseringsprogramma’s rond de campussen in Groningen en robotica-toepassingen in de maakindustrie laten zien dat de regio al over sterke bouwstenen beschikt. Ook in energie, agrifood en watertechnologie ontstaan steeds meer toepassingen waarin technologie arbeid versterkt of vervangt.

Voor veel mkb-bedrijven ligt de uitdaging niet alleen in innovatie, maar vooral in het opschalen en toepassen ervan. De WRR benadrukt dat productiviteitsgroei vooral plaatsvindt wanneer technologie daadwerkelijk in processen wordt ingebouwd, niet alleen wanneer het wordt ontwikkeld. Dat vraagt om ondersteuning via fieldlabs, regionale innovatieprogramma’s en samenwerking tussen bedrijven en kennisinstellingen.

Regionale samenwerking wordt doorslaggevend

De kern van de WRR-boodschap is dat demografie dwingt tot keuzes. Regio’s die erin slagen hun productiviteit structureel te verhogen, blijven economisch aantrekkelijk, ook met minder arbeidscapaciteit. Voor Noord-Nederland betekent dit dat samenwerking nog belangrijker wordt: tussen onderwijs en werkgevers, tussen sectoren en tussen provincies.

De grote kans ligt in het benutten van bestaande sterke punten én het versnellen van technologie-adoptie. Minder mensen hoeft geen rem te zijn, mits het Noorden blijft investeren in een slim, innovatief en productief ecosysteem.